Życie liturgiczne
W ciągu siedmiu stuleci obecności franciszkanów w Ziemi Świętej wykształciły się bogate formy życia liturgicznego. Kiedy tylko można było stanąć w jakimś miejscu upamiętnionym wydarzeniami historii Zbawienia, jako pierwszy zapalał się płomyk modlitwy. Liturgia stała się codziennym życie wielu generacji zakonników i doświadczeniem, które nigdy nie zostało zapomniane. Nie ulega zresztą wątpliwości, że liturgia jerozolimska zasługuje na miano „matki wszystkich liturgii”. Od starożytności chrześcijańskiej notuje się istnienie liturgii stacyjnej, gdy chrześcijaństwo zawładnęło także przestrzenią publiczną. Zresztą Ziemia Święta nie mogła być inaczej przeżywana, jak tylko w sensie liturgicznym, jak świątynia. Jedynie w Ziemi Świętej, w odróżnieniu od innych miejsc na świecie, podczas liturgii używa się okolicznika miejsca: „tu”, „tutaj” (hic). W Jerozolimie i w innych miejscach Palestyny, niczym refren, powtarzają się słowa: „Tu Chrystus został skazany na śmierć”; „tu Chrystus został ukrzyżowany”; „tu Chrystus zmartwychwstał”. Liturgia staje się powiewem życia wypełniającego kamienie ruin i odbudowane sanktuaria. Obrzędy przyciągają i fascynują przede wszystkim swoim geograficznym i historycznym wymiarem.
Najwięcej uwagi i poświęcenia wymaga posługa liturgiczna w sanktuariach zarządzanych według zasad „status quo” i dzielonych z innymi wspólnotami chrześcijańskimi. Chociaż wzajemne współistnienie różnych grup chrześcijańskich stwarza niejednokrotnie problemy, jednak pozwoliła na powstanie „ekumenicznej atmosfery” w kontekście sprawowanych obrzędów. Różne obrządki w niejednym sanktuarium były na siebie „skazane”, a ich mnogość nie tylko dziwi, lecz wręcz gorszy, szczególnie tam, gdzie różnice odczuwa się w konkretny sposób.
Początkowo liczba zakonników służących w sanktuariach była bardzo ograniczona. Oprócz utrzymania kultu katolickiego, mieli się zajmować również opieką nad pielgrzymami. Zakonnicy pełniący służbę w Sanktuariach pozostają do dziś wierni liturgii. Ważne jest, by uczestniczyli w niej wierni, stąd nie brak elementów „ożywiających” liturgię sanktuariów o znamionach pobożności ludowej. Najbardziej znanym nabożeństwem jest Droga Krzyżowa prowadzona przez franciszkanów uliczkami Starej Jerozolimy. Inne formy to codzienna procesja w bazylice Bożego Grobu i w Grocie Narodzenia; procesja z modlitwą różańcową w Nazarecie czy Godzina Święta w Getsemani. To tylko niektóre przejawy wiernej służby Braci Mniejszych, która jest wyrazem miłości do Pana Jezusa i do Jego ziemi. Odwiedzając najważniejsze sanktuaria, pielgrzymi widzą, że każdego dnia o oznaczonej godzinie franciszkanie prowadzą procesje. Bracia Mniejsi z łacińskimi modlitewnikami i świeczkami, przechodzą procesyjnie ze śpiewem, wspominając liturgicznie misterium Narodzenia oraz Męki, Śmierci i Zmartwychwstania naszego Zbawiciela.
Do codziennych obrzędów dochodzą doroczne pielgrzymki franciszkanów do miejsc świętych. Jest to związane ze specyfiką liturgii miejsc świętych, która ma charakter peregrynacyjny. Okazję stanowią wspomnienia liturgiczne lub uświęciła je wielowiekowa tradycja. Kustodia Ziemi Świętej co roku wydaje kalendarz oficjalnych pielgrzymek. Według oficjalnego programu w pielgrzymki do sanktuariów obfitują miesiące wiosenne: marzec i kwiecień. Nic w tym dziwnego, bowiem okres Wielkiego Postu to czas nawiedzania miejsc związanych z Męką i Śmiercią Zbawiciela. Szczególnego znaczenia nabierają pielgrzymki w wielkim Tygodniu: do Ogrodu Oliwnego, Wieczernika i bazyliki Grobu Świętego. Z uroczystościami liturgicznymi związane jest nawiedzanie sanktuariów w Ain Karem, Wniebowstąpienia i Grobu NMP. Specyfiką kalendarza z Ziemi Świętej jest to, że utrzymano niektóre wspomnienia i święta, jak znalezienie Krzyża (7 maja) i wspomnienie Krwi Pańskiej (pierwsza niedziela lipca). Szczególnie uroczyście obchodzony jest dzień konsekracji bazyliki Grobu Świętego (15 lipca). Do tradycji weszło także pielgrzymowanie do miejsc związanych z epizodami ewangelicznymi: Kana Galilejska (druga niedziela Okresu Zwykłego), Jerycho (niedziela Dobrego pasterza), Betania, Betfage, Góra Karmel. Do tych miejsc udają się zwykle bracia przebywający w okolicznych klasztorach. Wśród wspomnień świętych nie brak postaci ze Starego Testamentu, jak Mojżesz (Góra Nebo), Eliasz (Góra Karmel) i król Dawid (Syjon). W dzień świętych Symeona i Kleofasa pielgrzymuje się do Emaus. Należy pamiętać, że od obecności w sanktuariach rozwinęły się różnorodne sfery działania franciszkanów na Bliskim Wschodzie. Gdyby nawet nie było innych powodów skłaniających wspierania franciszkańskiej Kustodii Ziemi Świętej, wystarczyłaby tylko kontynuowana i pełniona wiernie służba w sanktuariach.
o. Celestyn Paczkowski OFM