Pomimo trudności związanych z pandemią Covid-19, renowacja Grobu Świętego trwa, co jest wynikiem historycznego porozumienia trzech wspólnot chrześcijańskich (grecko-prawosławnej, katolickiej i ormiańskiej), które opiekują się „Kościołem Zmartwychwstania”. W poniedziałek 27 września, powołana do pracy Komisja Techniczno-Naukowa, przedstawiła w klasztorze św. Zbawiciela w Jerozolimie zwierzchnikom trzech Kościołów aktualny stan prac oraz przewidywany termin ich zakończenia. Wykonawcy owych prac konserwatorskich, przybyli z Włoch po raz pierwszy od marca 2020 r., gdyż po długiej nieobecności spowodowanej ograniczeniami sanitarnymi, eksperci ci zaangażowani są w prace różnych instytucji: Centrum Konserwacji i Restauracji „La Venaria Reale” Fundacji Dziedzictwa Kulturowego w Turynie (CCR), na Wydziale Studiów Starożytności Uniwersytetu „La Sapienza” w Rzymie i w Politechnice Mediolańskiej.
Po ukończeniu pierwszej fazy renowacji, zakończonej w 2017 r. – w której przywrócono do pierwotnego blasku Świętą Edykułę, w której znajduje się pusty grób Chrystusa, w grudniu 2019 r. nowa interdyscyplinarna komisja naukowo-techniczna ogłosiła drugą fazę renowacji w Jerozolimie, która miała się zająć posadzką bazyliki. Jednak nieco ponad dwa miesiące po tej decyzji pojawiła się pandemia Covid-19 i pokrzyżowała wszystkie plany, zamykając granice na całym świecie, co uniemożliwiło ekspertom podróżowanie. Mimo to, grupa dołożyła wszelkich starań, aby kontynuować wstępne badania nad odbudową, w tym zdalnie.
„Pracowaliśmy przez te dwa lata pandemii, pomimo trudności”, powiedział Stefano Trucco, dyrektor prac i architekt nadzoru. „Chcieliśmy wrócić do Jerozolimy, aby pokazać, że ten projekt jest dla nas bardzo ważny i chcemy podziękować wspólnotom chrześcijańskim, które nam zaufały. W naszej pracy zdalnej wiele pomogli nam trzej architekci, którzy tutaj w Jerozolimie reprezentują trzy chrześcijańskie wspólnoty Grobu Świętego. W bazylice wytworzył się wspaniały klimat wzajemnej pomocy między nami a mieszkającymi tam członkami wspólnoty”.
„W tej chwili jesteśmy w fazie badawczej nad wykonalnością” – wyjaśniła wicedyrektor pracy Michela Cardinali. Architekci, inżynierowie, naukowcy i badacze pracowali na różnych frontach w sposób interdyscyplinarny, aby odpowiedzieć na pytania społeczności: stabilność Edykuły, wdrażanie systemów, temat renowacji całej podłogi, biorąc pod uwagę, że istnieje zainteresowanie prowadzeniem wykopalisk i badań archeologicznych na całej powierzchni. Ten ostatni złożony temat został dogłębnie przestudiowany poprzez badania diagnostyczne i studia istniejącej już dokumentacji, a następnie zaczęliśmy proponować wspólnotom rozwiązania, które muszą zostać zatwierdzone i bardziej dogłębnie zbadane w ostatecznym projekcie.”
Prof. Francesca Romana Stasolla, kierująca grupą prac archeologicznych związanych z pracami konserwatorskimi, wyjaśniła, w jaki sposób zdecydowano się dalej postąpić: „Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek formy działalności archeologicznej w kościele uznaliśmy za konieczne zebrać wszystkie informacje – publikowane i niepublikowane – może to być przydatne do rekonstrukcji wydarzeń w samym kościele, aby każde odkrycie podczas wykopalisk miało znaczenie. Postanowiliśmy założyć bazę danych, aby dodawać elementy ze źródeł pisanych, źródeł archeologicznych, źródeł bibliograficznych, fotograficznych i kartograficznych.”
Studia wstępne, które prowadzi grupa robocza, mają na celu nieinwazyjność, a przede wszystkim nie utrudnianie codziennych czynności w Grobie Świętym, takich jak celebracje trzech wspólnot chrześcijańskich, którzy tam mieszkają i dostęp dla pielgrzymów. W tym celu bazylika została idealnie podzielona na dziesięć obszarów, a następnie powstaną trzy miejsca. Aby zrozumieć, jakie uwarunkowania będą wpływały na posadzkę, w międzyczasie zainstalowano system monitorowania aktualnych warunków klimatycznych w Bazylice Grobu Świętego.
Zgodnie z komunikatami komitetu naukowego szacuje się, że renowacja zostanie ukończona w ciągu 26 miesięcy, mimo że w międzyczasie będą badane nowe rozwiązania, które mogą skrócić czas potrzebny na prace.
Na tym etapie szczególna uwaga zostanie zwrócona na badanie tworzyw, jak powiedziała koordynatorka projektu, Paola Croveri: „Chcemy zachować jak najwięcej istniejących materiałów w bazylice. Te kamienie widziały miliony pielgrzymów; są świadectwem przeszłości i tych dwóch tysięcy lat. Jednak chcemy również nadać tym kamieniom jedność, czyniąc je bardziej przystępnymi. W tej chwili nasi koledzy z Politechniki w Mediolanie bardzo dokładnie dokumentują każdy centymetr powierzchni podłogi, a w przyszłym miesiącu postaramy się zrozumieć, co znajduje się pod podłogą i niektóre aspekty archeologicznej struktury. Spodziewamy się zaplanować ścieżki, aby utrzymać dostęp do czynności, które odbywają się w bazylice”.
Radość wspólnot chrześcijańskich Grobu Świętego
„Ta druga faza jest fundamentalna, ponieważ zaznacza dalsze kroki w kierunku zakończenia renowacji Grobu Świętego, które jutro pozwoli, zarówno pielgrzymom, jak i nam, celebrującym w Grobie Pańskim, wejść do miejsca, które zasługuje na godną estetykę”. Takiej wypowiedzi udzielił Kustosz Ziemi Świętej o. Francesco Pattona. „Jest to najważniejszy kościół na świecie i ma niezwykłą wartość symboliczną, ponieważ jest jedynym kościołem na całym globie, w którym celebrują prawosławni, Ormianie i my” – dodał. „Dzisiejszy krok oznacza kontynuację współpracy między naszymi trzema wspólnotami, która jest nie tylko materialna, ale jest znakiem ekumenizmu, niezwykłym znakiem dla całego Kościoła”.
„Jesteśmy dzisiaj zadowoleni: rozpoczęliśmy odbudowę w przeszłości i byliśmy trochę zaniepokojeni, ponieważ chcieliśmy kontynuować” – powiedział grecki patriarcha prawosławny Teofil III. „Nie można było rozpocząć renowacji grobu Chrystusa bez prawidłowego jego ukończenia. Mamy również naszych ekspertów z Uniwersytetu Ateńskiego i jesteśmy gotowi zaoferować nasze doświadczenie i wiem, że już od jakiegoś czasu współpracują z Uniwersytetem La Sapienza w Rzymie w różnych obszarach. To dobra wiadomość, że będziemy kontynuować odbudowę Grobu Świętego i wierzę, że jest to ważny wkład Kościołów chrześcijańskich w zachowanie i utrzymanie szczególnego statusu kulturowego, religijnego i politycznego Świętego Miasta Jerozolimy”.
W tej drugiej fazie członkowie wspólnot chrześcijańskich Grobu Pańskiego, którzy już w przeszłości współpracowali przy restauracji, wiedzą, czego się spodziewać, jak powiedział o. Samuel Aghoian, ormiański przełożony kościoła Grobu Świętego, który był obecny na prezentacji reprezentującej ormiańskiego patriarchę prawosławnego. „Grób Chrystusa jest ważny dla całego świata” – powiedział ksiądz Aghoian – „to miejsce historyczne, miejsce religijne, miejsce cudowne. Jest to miejsce, które przyciąga z różnych powodów, jest pewna tajemnica, której nie potrafię wyjaśnić, ma moc. Cieszymy się, że możemy opiekować się tym Świętym Miejscem i jak najlepiej zaprezentować je światu. Przez wieki nie wykonywano żadnych prac restauracyjnych lub wykonywano je częściowo, bez wspólnego zaangażowania trzech Kościołów. Bardzo się cieszę, że będziemy pracować razem, w tym z greckim prawosławnym patriarchą, i dołożymy wszelkich starań, aby pomóc i asystować podczas tej pracy”.
Beatrice Guarrera
